Κεφαλαλγία: Πότε απαιτείται έλεγχος
Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD, Επιστημονικός Σύμβουλος του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος
Η κεφαλαλγία είναι ένα σύμπτωμα που η πλειονότητα των ανθρώπων έχει νιώσει, ενώ δεν είναι καθόλου λίγοι όσοι πάσχουν συχνά ή και πολύ συχνά από περισσότερο ή λιγότερο έντονες κεφαλαλγίες. Η σημαντικότερη πρωτοπαθής κεφαλαλγία είναι ημικρανία η οποία υπολογίζεται ότι αφορά περίπου το 10 τοις 100 του ενήλικου γενικού πληθυσμού στο δυτικό κόσμο. Ο αριθμός των ιατρικών επισκέψεων λόγω κεφαλαλγίας ή λόγω άλλων συμπτωμάτων που συνυπάρχουν με κεφαλαλγία, είτε σε προγραμματισμένα ραντεβού, είτε σε τμήμα επειγόντων περιστατικών, είναι πραγματικά τεράστιος. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι επισκέψεις αυτές αφορούν είτε ένα επεισόδιο πρωτοπαθούς κεφαλαλγίας όπως η ημικρανία και η κεφαλαλγία τάεσως, είτε την συνύπαρξη κεφαλαλγίας στα πλαίσια μίας άλλης καταστάσεις όπως για παράδειγμα μία κεφαλαλγία που συνοδεύει μια εμπύρετη λοίμωξη. Ωστόσο, η ανησυχία των ασθενών αλλά και των γιατρών είναι μήπως η κεφαλαλγία έχει μια σοβαρή υποκείμενη αιτία. Η δυνατότητα λοιπόν διάκρισης μεταξύ μιας αθώος κεφαλαλγίας που χρειάζεται μόνο συμπτωματική θεραπεία με μία κεφαλαλγία που ενδεχομένως να κρύβει κάτι ανησυχητικό και χρειάζεται περαιτέρω παρακλινικό έλεγχο είναι θεμελιώδης.
Η διάκριση αυτή, στις περισσότερες περιπτώσεις, μπορεί να γίνει μέσω του ιστορικού. Οι πληροφορίες δηλαδή που δίνει ο ασθενής συνήθως αρκούν για να μας κατευθύνουν για το αν πρέπει να σκεφτούμε έναν ανησυχητικό ή επικίνδυνο πονοκέφαλο ή όχι. Ο βασικός κανόνας στην προσέγγιση μας είναι ο εξής: αν το επεισόδιο ή τα επεισόδια κεφαλαλγίας για το οποίο προσέρχεται ο ασθενής πληρούν τα κριτήρια για ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης και εφόσον ο ασθενής έχει παρόμοια επεισόδια στο ιστορικό του για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος, πιθανότατα κανένας περαιτέρω έλεγχος δεν είναι απαραίτητος. Με άλλα λόγια, επί τυπικού ιστορικού ημικρανίας ή κεφαλαλγίας τάσης, οι οποίες δεν είναι πρωτοεμφανιζόμενες ή πρόσφατα εμφανιζόμενες, αλλά υπάρχουν για αρκετό καιρό, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση περαιτέρω αξιολόγηση είναι απαραίτητη.
Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία που ονομάζονται «κόκκινες σημαίες» για την ύπαρξη δευτεροπαθούς κεφαλαλγίας και υποδηλώνουν μία αυξημένη ή και πολύ αυξημένη πιθανότητα σοβαρής υποκείμενες πάθησης και την ανάγκη να κινηθούμε άμεσα. Μια τέτοια περίπτωση είναι η εμφάνιση μιας οξύτατης και κεραυνοβόλου κεφαλαλγίας, την οποία ο ασθενής συνήθως περιγράφει σαν να δέχτηκε «χτύπημα στο κεφάλι με σφυρί» και η οποία μπορεί να κρύβει μία ρήξη εγκεφαλικού ανευρύσματος. Άλλες περιπτώσεις ανησυχητικής κεφαλαλγίας είναι η διαρκής και προοδευτική επιδείνωση μιας κεφαλαλγίας, ο έντονος πονοκέφαλος για μέρες που δεν υποχωρεί με τα αναλγητικά, η εμφάνιση κεφαλαλγίας στην εγκυμοσύνη, την λοχεία ή σε άτομο που λόγω πάθησης ή θεραπείας που λαμβάνει μπορεί να είναι ανοσοκατασταλμένο, η συνύπαρξη κεφαλαλγίας με υψηλό πυρετό που μπορεί να κρύβει μία λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος, η εμφάνιση μιας καινούργιας κεφαλαλγίας σε άτομο άνω των 50 ετών και υπάρξει κεφαλαλγίας που επιδεινώνεται με την αύξηση της ενδοκράνιας πίεση όπως συμβαίνει κατά το βήχα, το φτέρνισμα ή την δοκιμασία Valsava.
Συμπερασματικά, η διάκριση μεταξύ μιας ανησυχητικής και μία μη ανησυχητικής κεφαλαλγίας στο εξωτερικό ιατρείο θα γίνει αρχικά με βάση το ιστορικό. Αν η κεφαλαλγία πληρεί τα κριτήρια για ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσης και εφόσον παρόμοια επεισόδια υπάρχουν εδώ και αρκετό καιρό, πιθανότατα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Από την άλλη, σε περίπτωση άτυπης κεφαλαλγίας και ακόμα περισσότερο σε περίπτωση ύπαρξης ανησυχητικών στοιχείων από το ιστορικό ή την κλινική εξέταση, η κεφαλαλγία πρέπει να θεωρείται ύποπτη και ο περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος και η αξιολόγηση από νευρολόγο να μην καθυστερεί.
Βιβλιογραφία:
Βικελής Μ. Ημικρανία και άλλες κεφαλαλγίες. Έκδοση του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος. Αθήνα, 2021
Do TP, Remmers A, Schytz HW, Schankin C, Nelson SE, Obermann M, Hansen JM, Sinclair AJ, Gantenbein AR, Schoonman GG. Red and orange flags for secondary headaches in clinical practice: SNNOOP10 list.
Neurology 2019 15;92(3):134-144.